Onzekerheid en negatief zelfbeeld

Van de mensen om je heen heb je een bepaald beeld. Je vindt iemand aardig, behulpzaam, vriendelijk, slim, maar je kunt iemand ook helemaal niet aardig vinden, onhandig of oneerlijk. Naast een beeld van andere mensen, heb je ook een beeld van jezelf als persoon, dit wordt ook wel je zelfbeeld genoemd.

Wat is een laag zelfbeeld?

Iedereen voelt zich weleens onzeker: zie ik er goed uit, heb ik dat moeilijke tentamen wel gehaald, was mijn presentatie wel interessant genoeg, etc. Dit is heel gewoon en niets om je zorgen over te maken. Maar als de onzekerheid je leven en gedrag gaat beheersen, en de negatieve gedachten je eigenwaarde en zelfvertrouwen aantasten, heb je misschien last van een laag zelfbeeld. Een laag zelfbeeld wordt ook wel een negatief zelfbeeld of een minderwaardigheidscomplex genoemd.

Als je een laag zelfbeeld hebt, heb je de neiging om jezelf, de wereld en je toekomst negatiever en kritischer te zien dan deze in werkelijkheid is. Als je voor uitdagingen komt te staan, twijfel je of het je gaat lukken, en misschien vermijd je ze. Mensen met een laag zelfbeeld hebben moeite om een goede eigenschap te noemen, en leggen de nadruk op hun negatieve eigenschappen, zoals ‘Ik ben oninteressant’, ‘Ik kan helemaal niets’ of ‘Het lukt me toch niet’. Je kunt je hierdoor angstig, verdrietig of neerslachtig voelen.

Het negatieve zelfbeeld kan betrekking hebben op je innerlijk (dom, saai, oninteressant), op je uiterlijk (te dik, te dun, niet mooi genoeg), op je kwaliteiten (niets lukt, doe het nooit goed) of op jezelf als geheel (waardeloos, loser).

Wat is een gezond zelfbeeld?

Mensen met een negatief of laag zelfbeeld denken niets te kunnen, geloven niet in zichzelf en halen zichzelf alsmaar neer. Mensen met een (te) positief zelfbeeld vinden zichzelf altijd erg aantrekkelijk en de slimste en beste van iedereen. Een gezond zelfbeeld is een realistisch beeld van wie je bent en bevindt zich tussen deze twee uitersten. Met een gezond zelfbeeld heb je voldoende zelfvertrouwen, genoeg eigenwaarde (zelfwaardering) en je accepteert jezelf zoals je bent (met je positieve én je minder positieve eigenschappen).

Als je voldoende zelfwaardering hebt, is het gemakkelijker om fijne relaties aan te gaan, heb je de neiging om positief over jezelf te denken en optimistisch over het leven in het algemeen. Als je voor uitdagingen komt te staan, heb je er vertrouwen in dat je de taak aankunt. Mensen met een gezond zelfbeeld weten dat ze waardevol zijn en kunnen in ieder geval enkele van hun positieve eigenschappen noemen, zoals ‘Ik ben een trouwe vriend’, ‘Ik ben eerlijk’ of ‘Ik ben een goede moeder’.

Oorzaken laag zelfbeeld

Een laag zelfbeeld kan al vroeg zijn gevormd. Binnen het gezin kan er te weinig waardering van de ouders zijn geweest of er was juist veel kritiek, afkeuring of straf. Maar ook negatieve ervaringen op de basis- of middelbare school kunnen je zelfbeeld in negatieve zin beïnvloeden, zoals gepest, gekwetst of genegeerd worden. Ook de beeldvorming in de (sociale) media kunnen een rol spelen. Het lijkt of iedereen mooi, slank, succesvol en volmaakt gelukkig is. Hierdoor kun je de indruk krijgen, dat je minder mooi, leuk of succesvol bent dan anderen. Er is echter niet altijd een duidelijke oorzaak van een minderwaardigheidscomplex aan te wijzen.

Symptomen van een laag zelfbeeld

Een laag zelfbeeld (of minderwaardigheidscomplex) kun je herkennen aan de volgende signalen:

• Je hebt altijd kritiek op jezelf. Je legt je negatieve eigenschappen onder een vergrootglas en je hebt niet of nauwelijks oog voor je positieve eigenschappen.
• Je voelt je erg onzeker, hebt weinig vertrouwen in jezelf en dat dingen je gaan lukken.
• Je bent niet trots op jezelf, je haalt jezelf steeds naar beneden. Als iets wel goed is gegaan, heb je de neiging om dit succes te verkleinen (het komt niet door jouw handelen, maar door anderen).
• Je bent erg gevoelig voor kritiek, ook niet-kritische opmerkingen beschouw je als negatieve kritiek. Terwijl je juist op zoek bent naar waardering.
• Je vergelijkt jezelf voortdurend met anderen. De sociale media staan vol met alleen maar succesverhalen, er wordt geen realistisch beeld, maar een ideaalbeeld geschetst. Het lijkt alsof anderen een gelukkig, perfect en succesvol leven leiden zonder zorgen of problemen. Je hebt hierdoor het gevoel dat anderen beter zijn of het beter hebben dan jij.

Gevolgen laag zelfbeeld

Een laag zelfbeeld is vaak van invloed op je gedrag. Sommigen stellen zich erg bescheiden op en trekken zich terug, durven niet voor zichzelf op te komen en durven geen nieuwe dingen te ondernemen. Terwijl anderen het lage zelfbeeld en hun onzekerheid overcompenseren door zich zelfverzekerder voor te doen dan ze in werkelijk zijn.

Een negatief zelfbeeld kan invloed hebben op de keuzes die je maakt, zoals je studie- of beroepskeuze. Als je (ten onrechte) denkt dat de kans op mislukken groot is omdat je minder slim bent dan anderen, dan kun je een studie of beroep onder je niveau kiezen.

Door de voortdurende vergelijking met anderen, kan het gebeuren dat je de lat voor je zelf erg hoog of zelfs te hoog legt. Hierdoor is het haast onmogelijk om je eigen doelen te halen, hetgeen kan leiden tot faalangst. Je gaat uitdagingen of nieuwe situaties vermijden uit angst om te falen. En als dit dan toch onvermijdelijk is, worden je prestaties door onzekerheid en de spanning negatief beïnvloed.

Een minderwaardigheidscomplex belemmert je dagelijks leven, maar kan ook schadelijk zijn voor je gezondheid en kan leiden tot andere psychische klachten zoals somberheid, angsten, eetproblemen, piekeren en lichamelijke klachten (buikpijn, hoofdpijn, spierpijn, etc.).

Behandeling onzekerheid en laag zelfbeeld

Tijdens de behandeling bespreken we hoe je lage zelfbeeld je dagelijks leven beïnvloedt en wat je graag zou willen veranderen. Het doel is om de negatieve spiraal te doorbreken en ervoor te zorgen dat je minder last hebt van negatieve gedachten over jezelf. Daarnaast onderzoeken we wat jouw positieve eigenschappen en kwaliteiten zijn, hoe je meer oog kunt krijgen voor wat er wel goed gaat, zodat je gevoel van zelfvertrouwen en eigenwaarde kan groeien.

Lees ook onze Onzekerheid en negatief zelfbeeld behandeling pagina, als je aanvullende informatie wilt over hoe we je kunnen helpen.

Contact Psychologen Amsterdam

Herken je jouw klachten en heb je behoefte aan hulp of heb je gewoon een vraag over de behandeling van je onzekerheid en laag zelfbeeld? Bel dan voor een afspraak of stuur een bericht naar Psychologen Amsterdam.